afb. Atelier Andre Schreurs, ca 1930
Kerkstraat 21
Op nummer 21 Het Kousenhuis van C.J. Horsten-van Daele en op nummer 19 Muziekhandel van S. Spiero.
Stadsarchief (0000562)
Bouwhistorie
Kerkstraat 21
|
Ter plekke staat in het cijnsboek een perceel ter breedte van 29 voet (= 8,34 m) vermeld. Het huidige pand is slechts 3,40 m breed, zodat ook het buurpand op het oorspronkelijke perceel stond. Het bijbehorende geldbedrag is echter te hoog voor de perceelsbreedte, zodat hier andere factoren, die verband zullen houden met de naastgelegen stadsmuur, een rol gespeeld hebben. Het smalle pand dateert uit de 16de eeuw. De oude kap met dekbalkjukken en de samengestelde zolderbalklaag zijn nog aanwezig. Het is | 388 |
|
geheel onderkelderd. De kelder is vanaf de straat toegankelijk. | 389 |
Literatuur
CB 1520 f 55; CB 1573 f 57v.
A. van Drunen, Gemeentelijk monument
Kerkstraat 21
Context(Bouw)historie:Het pand Kerkstraat 21-23 dateert in kern uit de 16de eeuw, zoals onder andere blijkt uit de nog aanwezige oude kelder, de kap en de samengestelde zolderbalklaag. Rond 1880 is de voorgevel vernieuwd in de vorm van een lijstgevel. In 1924, 1965, 1979 en 2002 is de winkelpui vernieuwd. In de jaren ’60 werd ook de indeling gewijzigd en is er een eenlaags aanbouw op de kleine achterplaats gerealiseerd. Het pand is in de late 20ste eeuw op de begane grond samengevoegd met de linker buurpanden nrs.25 en 27. In de linker zijmuur is een opening gemaakt, om zo een grote winkelruimte te creëren. In 2002 werd de indeling op de verdiepingen gewijzigd en werd de trap verplaatst, toen kantoorruimte werd ingericht op de verdiepingen. Ook werd de aanbouw op de voormalige achterplaats verhoogd met een verdieping.Ligging:Het pand is gelegen aan de zuidwestzijde van de Kerkstraat in een gesloten gevelwand.De Kerkstraat verbindt vanouds de Markt met de Sint-Janskerk, vandaar de naam. De straat is voor het eerst vermeld in 1311. Van oorsprong (eind 12de eeuw - begin 13de) stond er aan het noordwestelijke uiteinde van de straat, bij de Markt, waarschijnlijk een huis, maar is dat later gesloopt om over het perceel een verbinding met de kerk te creëren, waarbij ook een opening in de oudste stadsmuur uit de vroege 13de eeuw werd gemaakt. Bij de stadsuitbreiding in de eerste helft van de 14de eeuw kwamen de gehele straat en de kerk binnen de stadsmuren te liggen. Het onderhavige pand ligt net buiten de voormalige eerste stadsmuur, die een tiental meters naar het noordwesten was gelegen. Na de ontmanteling van de stadsmuur werden aan de buitenzijde percelen uitgegeven. Van origine was het perceel breder: waarschijnlijk is het later opgesplitst in de percelen Kerkstraat 21 en 19. Het onderhavige perceel, dat geheel bebouwd is, grenst aan de achterzijde aan bebouwing op het perceel dat bij Kerkstraat 13-17 hoort. BeschrijvingAlgemeen (hoofdvorm, kap):Het pand heeft een langwerpige plattegrond, die achter de voorgevel iets schuin naar links loopt. Boven een kelder is er een hoge begane grond, een hoge verdieping en een zolder met borstwering. Het zadeldak heeft een wolfseinde aan de voorzijde en is gedekt met gesmoorde Hollandse pannen. Aan de achterzijde is er op de voormalige plaats een recente tweelaags aanbouw met een plat dak.Voorgevel:De voorgevel is een symmetrische gepleisterde lijstgevel daterend van omstreeks 1880. Voor de gevel ligt links een klein kelderluik van recente datum. Op de begane grond is er tussen gepleisterde penanten een recente pui. De puibalk dateert nog van een oude pui uit de late 19de of vroege 20ste eeuw. Het betreft een stalen I-profiel met ijzeren roosjes er tegenaan. Hierboven bevindt zich een gepleisterde zone die wordt afgesloten door een cordonlijst, met daarboven de borstwering van de eerste verdieping. Deze borstwering is uitgevoerd met twee verdiept liggende geveldelen met decoratieve cirkels in reliëf, en wordt bekroond door een geprofileerde lijst. Hierboven bevinden zich recht boven de verdiepte geveldelen twee licht getoogde vensters met geprofileerde gestucte omlijstingen met uitgezette bovenhoeken, getoogde kozijnen met kwarthol profiel en T-schuiframen. Op de tweede verdieping is een cordonlijst met erboven twee mezzanino vensters. Deze zijn net als op de eerste verdieping getoogd en hebben een geprofileerde omlijsting, maar zonder uitgezette bovenhoeken. De kozijnen met kwarthol profiel bevatten tweeruits tuimelramen. De gevel wordt afgesloten door een classicistisch hoofdgestel met een gepleisterde architraaf en een fries waarin twee cirkels in reliëf zijn aangebracht, en een geprofileerde houten kroonlijst. Aan de rechterzijde steekt de kroonlijst van het buurpand over die van het onderhavige pand. | 2 |
Zijgevels:Het pand wordt aan beide zijden begrensd door bebouwing.Achtergevel:De achtergevel is vanuit de openbare ruimte niet waar te nemen. Volgens een ongedateerd documentatierapport van de afdeling BAM betreft het een gepleisterde topgevel.Ruimtelijke indeling:Volgens een bouwtekening uit 2002 heeft het interieur de volgende indeling. Links voorin het pand bevindt zich een recente trap naar de kelder. Op de begane grond is er een doorgang in de linker zijmuur en is de achtergevel weggebroken. Net als op de begane grond is het pand op de verdiepingen niet meer in verschillende ruimtes onderverdeeld.Constructies:Volgens een ongedateerd documentatierapport van de afdeling BAM bevat het pand de volgende constructies. De kelder wordt gedekt door een haaks op de straat gelegen tongewelf. Zowel tegen de voor- als tegen de achtergevel is er door steekgewelven over de volle breedte ruimte gemaakt voor toegangen. Ter plaatse van de achtergevel bevinden zich sporen van een toegang aan de rechterzijde, en bij de voorgevel aan de linkerzijde. De kelder dateert uit de late 16de of vroege 17de eeuw.De zolderbalklaag bestaat uit eiken moer- en kinderbinten. De moerbalken rusten volgens foto’s in het archief van de afdeling BAM uit 2002 op sleutelstukken met peerkraalprofileringen uit de 16de eeuw en ojiefprofileringen die vermoedelijk uit de 17de eeuw dateren. De kap heeft nog één eiken dekbalkjuk met gehakte telmerken, waarschijnlijk daterend uit de 16de eeuw. Verder zijn er, getuige foto’s in het archief van de afdeling BAM uit 1996 en ’98, A-spanten uit de 19de of vroege 20ste eeuw. Beide zijmuren zijn gemeenschappelijk met de buurpanden. De linker zijmuur bevat op de verdieping muurankers behorend bij het buurpand. Interieurelementen:Er is geen documentatie voorhanden met betrekking tot eventuele waardevolle interieurelementen.Erf, bijgebouwen, diversen:Het perceel is volledig bebouwd. | 3 |
Motivering voor plaatsing op de gemeentelijke monumentenlijst1. Architectonische en stedenbouwkundige waardenHet object Kerkstraat 21-23 heeft stedenbouwkundige waarde vanwege de samenhang met de historische gebouwde omgeving en de historische perceelsstructuur. De gevelwanden van de Kerkstraat vormen een fraai historisch ensemble. Daarnaast heeft het pand aanmerkelijke architectonische waarde omdat het duidelijk herkenbaar is als historisch winkel/woonhuis, met een gepleisterde lijstgevel van rond 1880.2. Bouw- en/of kunsthistorische waardenHet pand heeft bouwhistorische waarde omdat het nog duidelijk herkenbaar is als historisch huis, met een bouwkundige kern uit de 16de eeuw (kelder, balklaag, onderdelen kap), waarin in verschillende fasen veranderingen zijn doorgevoerd. De lijstgevel van rond 1880 is de meest duidelijke uiting daarvan.3. Cultuurhistorische waardenHet gebouw heeft cultuurhistorische waarde als zijnde een woon-werkhuis met een 16de-eeuwse kern, waarin vernieuwingen herkenbaar zijn uit verschillende historische perioden, zoals de voorgevel uit de 19de eeuw.Het object Kerkstraat 21-23, bestaande uit een huis dat in kern uit de 16de eeuw dateert met een lijstgevel van rond 1880, is op basis van bovenstaande criteria beschermenswaardig als gemeentelijk monument in de gemeente ‘s-Hertogenbosch. | 4 |
Afdeling Erfgoed 's-Hertogenbosch (AEH)Kelder
|
Kelder eind 16e eeuw zeker aanwezig. |
Verkennend onderzoek publieksfuncties kelders aan Markt en Pensmarkt
Adresboeken
Kerkstraat 21
Kerkstraat A 103 (????)
| 1865 | A.F. Eijsenck (mr. meubelmaker) |
| 1881 | mej. M.A. Deckers (partikuliere) - mej. Louis (partikuliere) |
Kerkstraat A 102 (1881)
| 1881 | wed. C. van Weert en zonen (vleeshouwerij) |
| 1908 | B. de Boer (spekslager) |
Kerkstraat 21 (1909)
| 1910 | B. de Boer (runds- en varkensslager) - Th. Potters (passementwerker) |
| 1928 | C.J. Horsten |
| 1943 | P.W. Ardewijn - G. Lindenberg (ijssalon en leesbibliotheek) - G. Lindenberg (koopman) |
| 1961 | Amsterdamse Broodjeswinkel |
Bossche Encyclopedie |